Pół wieku z samolotem Turbolet

Na początku drugiej połowy XX wieku w państwach bloku wschodniego pojawiło się zapotrzebowanie na niewielki samolot komunikacyjny, który mógłby zastąpić starzejącego się Antonowa An-2. Zadaniu stworzenia nowej maszyny miała sprostać czechosłowacka firma LET. Kiedy ruszały prace nad projektem, nikt nie mógł przewidzieć, że kolejne generacje samolotu nazwanego L-410 Turbolet będą budowane i udoskonalane przeszło pięćdziesiąt lat później. Początki firmy LET sięgają okresu dwudziestolecia międzywojennego. Wywodzi się ona bezpośrednio z czechosłowackiej firmy Avia Letňany, powstałej w 1919 roku w Pradze na terenie dawnej rafinerii cukru. Avia zajmowała się produkcją silników lotniczych i samolotów, w tym oblatanego w 1933 roku myśliwca B-534. 

W 1936 roku założono nowe zakłady, w których miały być dokonywane naprawy czechosłowackich statków powietrznych. Fabryka powstała w miejscowości Kunovice, leżącej obecnie w południowo-wschodnich Czechach, około 40 km od granicy ze Słowacją. W 1937 roku wybudowano firmowe lotnisko, na którym znajdują się obecnie 3 pasy: dwa trawiaste i jeden betonowy o długości 2000 m, zapewniające pomoce nawigacyjne i kontrolę służb ruchu lotniczego. Układ Monachijski z 1938 roku oraz wybuch drugiej wojny światowej rok później wepchnęły region w ręce Trzeciej Rzeszy. Przez kilka lat w Kunovicach naprawiano maszyny należące do Luftwaffe, jak Junkers W34 i Arado Ar 96B. Po wojnie serwisowano statki powietrzne latające w Czechosłowacji, podczas gdy praskie zakłady Avia przeznaczono do produkcji ciężarówek. W ciągu kilku lat nastąpiły zmiany własnościowe, idące w zgodzie z trendem politycznym panującym także w innych państwach Europy Środkowo-Wschodniej, znajdujących się pod wpływem komunistycznego Związku Radzieckiego. Firma została znacjonalizowana, a nazwę fabryki w Kunovicach zmieniono na SPP Kunovice. Rozbudowane na początku lat 50. ubiegłego wieku zakłady produkcyjne, będące obecną siedzibą przedsiębiorstwa lotniczego, zajęły się produkcją zarówno samolotów czechosłowackich, jak i powstających na licencji radzieckiej. 

W 1967 roku nadano im nazwę LET. Marka stanowiła o sile czeskiego przemysłu lotniczego przez kolejne dekady. Jednakże Jesień Narodów prowadząca do rozpadu ZSRR, a później Czechosłowacji wpłynęła na strukturę własnościową firmy LET. Od tamtej pory właściciel często się zmieniał. Jeszcze na początku lat 90. ubiegłego wieku 100% udziałów firmy należało do czeskiego holdingu AERO, lecz w 1996 roku 26% z nich wyrokiem sądu trafiło do wierzycieli. W 1998 roku głównym udziałowcem firmy LET został Ayres Corporation, opracowujący wówczas samolot transportowy LM200 Loadmaster. Trzy lata później LET trafił w ręce Moravan Aeroplanes, a w roku 2005 właścicielem firmy zostało czeskie przedsiębiorstwo PAMCO. Przeprowadzono wówczas reorganizację i restrukturyzację firmy oraz zmieniono nazwę z LET na Aircraft Industries, pod którą czeski producent jest znany do dziś. W 2008 roku pakiet większościowy został wykupiony przez rosyjski holding UMMC (ang.: Ural Mining and Metallurgical Company; rosyjski akronim: UGMK), a drugiej połowie 2013 roku grupa przejęła pozostałe 49%, stając się w pełni właścicielem czeskiego producenta. Ogłoszono wówczas, że znajdujące się w ofercie firmy samoloty będą produkowane zarówno w czeskich Kunovicach, jak i na Uralu. W 2016 roku fabryka w Kunovicach obchodziła 80-lecie funkcjonowania. Podawano wtedy, że od 1936 roku wyprodukowano ponad 7000 statków powietrznych różnych typów, przy czym przez kolejny rok ich liczba zdążyła jeszcze wzrosnąć. 

Dziś LET jest jedynym czeskim producentem w tym segmencie lotnictwa, a w zmodernizowanych i nowocześnie wyposażonych zakładach pracuje około 1000 osób. Produkty z czeskiej stajni, mimo przemianowania nazwy przedsiębiorstwa i zmian własnościowych, pozostają znane jako LET. Firma zasłynęła w dużej mierze ze swych szybowców, jak LF 109 Pionyr czy L-13 Blanik, którego wyprodukowano 2649 egzemplarzy i eksportowano do 43 państw. Z taśm produkcyjnych zjeżdżały też różne modele samolotów, choćby produkowany na radzieckiej licencji C-11, czyli czechosłowacki odpowiednik treningowej maszyny Jakowlew Jak-11. Umowy licencyjne wiązały LET także ze znanymi czechosłowackimi producentami, jak AERO czy Zlin. Z fabryki w Kunovicach wyjeżdżały kolejne wersje AERO Ae-45 i Ae-145. W 1957 roku został zapoczątkowany pierwszy samodzielny projekt: L-200 Morava. Dwusilnikowy pięciomiejscowy samolot okazał się bardzo udany i do 1964 roku, kiedy to zaprzestano jego produkcji, powstało 367 egzemplarzy wszystkich wersji modelu. Największym sukcesem firmy okazał się jednak turbośmigłowy samolot komunikacyjny L-410 Turbolet, wyprodukowany w liczbie 1200 egzemplarzy wszystkich wersji. Model, którego historia sięga lat 60. ubiegłego wieku, jest produkowany do dziś, a przeszło 350 tych samolotów operuje w około 50 krajach całego świata. (magnumx.pl)