93 rocznica zwycięstwa Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury

Pomnik upamiętniający polskich lotników znajdujący się na rondzie u zbiegu ulic Żwirki i Wigury, Wawelskiej i Raszyńskiej (fot. wikipedia.pl)

Święto Lotnictwa Polskiego, obchodzone corocznie 28 sierpnia, ustanowione decyzją Ministra Obrony Narodowej z 1993 roku, to wspólne święto lotnictwa cywilnego, wojskowego oraz przemysłu lotniczego. Zostało ono ustanowione w rocznicę zwycięstwa kpt. pil. Franciszka Żwirki i inż. pil. Stanisława Wigury w międzynarodowych zawodach samolotów turystycznych Challenge w 1932. W tym roku przypada 93. rocznica tego wydarzenia. 

 

kpt. pil. Franciszek Żwirek i inż. pil. Stanisław Wigura

 Początkowo Święto Lotnictwa Polskiego przypadało na 5 listopada na cześć pierwszego lotu bojowego polskiego samolotu wojskowego z załogą por. pil Stefan Bastyr i por. pil. Janusz de Beaurain i było obchodzone lokalnie. Od 1932 roku do II wojny światowej był to 11 listopada. W okresie PRL datę uroczystości zmieniano kilkakrotnie, a obecnie Święto Lotnictwa jest obchodzone właśnie 28 sierpnia.Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie przybliżyło pasjonatom lotnictwa i historii lotnictwa w jakich okolicznościach i co się wydarzyło w dniach listopadowych 1932 roku kiedy to po raz pierwszy obchodzono Święto Lotnictwa jako święto ogólnopolskie, ogólnonarodowe i jakie uroczystości mu towarzyszyły podczas odsłaniania Pomnika Lotnika, który jest symbolem lotnictwa polskiego ale i jednym ze znanych symboli Warszawy. Inicjatywa budowy pomnika ku czci polskich lotników poległych w czasie I wojny światowej oraz w czasie wojny polsko-bolszewickiej wyszła od ich kolegów – oficerów lotnictwa polskiego. Autorem rzeźby, do której pozował major Leonard Lepszy, był ceniony rzeźbiarz Edward Wittig. Model pomnika był gotowy w 1926 r., zaś w 1928 Wittig ukończył jego gipsowy odlew. W kolejnym roku właśnie ten odlew został zaprezentowany szerszej publiczności na środku tzw. dziedzińca pomników na Wystawie Krajowej w Poznaniu. Odsłonięcie właściwego pomnika Lotników, odlanego w brązie, nastąpiło w Warszawie, na pl. Unii Lubelskiej, nieopodal pierwszego warszawskiego lotniska na Polu Mokotowskim. Sześciometrowej wysokości rzeźba została odsłonięta przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego w dniu 11 listopada 1932 r. Niedługo później została wydana także „Księga pamiątkowa ku czci poległych lotników” – bardzo szczegółowo opisująca dzieje polskiego lotnictwa, przypominająca życiorysy poległych pilotów, a także przybliżająca historię powstania pomnika.Pierwsza myśl wzniesienia pomnika lotnikom zrodziła się wśród ich kolegów. Wśród społeczeństwa byli oni najbardziej do tego powołani, jako naoczni świadkowie bohaterskich czynów i bezprzykładnego poświęcenia się dla Ojczyzny swych poległych towarzyszy broni. Bezpośrednio po ukończeniu wojny w 1920 r. wśród kilku oficerów III Dywizjonu Lotniczego we Lwowie powstała myśl, aby uczcić pamięć dowódcy tego dyonu, poległego śmiercią lotnika 6 sierpnia 1920 r., kpt. pil. Stefana Bastyra, bohatera walk powietrznych w obronie Lwowa. Uznano, że najlepszym dowodem uczczenia pamięci poległego bohatera będzie wystawienie mu pomnika we Lwowie. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności projektodawcy dowiedzieli się, że z myślą wystawienia lotnictwu pomnika nosi się artysta rzeźbiarz, prof. Edward Wittig; zwrócono się więc do niego z propozycją wykonania pomnika. Prof. Wittig początkowo odmówił, tłumacząc się tym, że według niego pomnik we Lwowie powinien być wykonany przez któregoś z rzeźbiarzy lwowskich. Jednakże z różnych względów organizacyjnych i technicznych wystawienie pomnika kpt. pil. Bastyra we Lwowie nie doszło do skutku. Powzięte zamierzenia zostały urzeczywistnione jedynie w postaci nagrobków, wybudowanych na grobach poszczególnych lotników, leżących na cmentarzu Obrońców Lwowa oraz przez wzniesienie pomnika pochowanym tamże trzem lotnikom amerykańskim. Zrodzona we Lwowie myśl wystawienia w tym mieście pomnika lotniczego nie przestała istnieć wśród oficerów lotnictwa, przekształcając się stopniowo w myśl szerszą. Powstał mianowicie zamiar wzniesienia w Warszawie ogólnopolskiego pomnika dla uczczenia pamięci tych towarzyszów broni, którzy polegli w czasie wojen, prowadzonych przez Polskę w latach 1918—1920. I podczas szkolenia w czasie powojennym. Naczelne wojskowe władze lotnicze, uznając w całej pełni doniosłość tych ideowych zamierzeń, postanowiły przystąpić do ich urzeczywistnienia. Pierwszy konkretny krok w tej sprawie uczynił Szef Departamentu lV. Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych, gen. bryg.pil. Gustaw Macewicz, który 10 października 1922 r. powołał do życia Komitet Projektu Budowy Pomnika Ku Czci Poległych Lotników. Biorąc pod uwagę fakt, że wskutek inicjatywy kół lwowskich, prof. Wittig wykonał już szkic projektu pomnika, który zyskał w Paryżu uznanie fachowców, że ponadto osoba prof. Wittiga dawała Komitetowi pełną rękojmię pod każdym względem, uchwalono zwrócić się do niego z prośbą o wykonanie zlecenia. Wittig podjął się wykonania projektu w gipsie, który 21 stycznia 1923 r został wystawiony w pracowni przy ul. Wiejskiej wobec licznie zebranych przedstawicieli władz rządowych, wojskowych i cywilnych, miejskich, świata artystycznego, prasy oraz publiczności, zyskując ogólnie uznanie osób zebranych i licznych głosów prasy, popierającej zarówno samą ideę wystawienia pomnika, jak i wysoką wartość artystyczną projektu. Granitowy cokół wraz z postacią mierzył 13 metrów. Idea lotnictwa zbyt głęboko wniknęła w szerokie masy polskiego społeczeństwa, szczególnie w roku 1932, roku triumfu i śmierci Żwirki i Wigury, aby uroczystości związane z odsłonięciem pomnika Lotnika miały ograniczyć się jedynie do lokalnej manifestacji w Warszawie. Komitet Budowy Pomnika, świadom ważności aktu, jaki w życiu Narodu powinien stanowić moment odsłonięcia Lotnika, pragnął akt ten związać z obchodzonym corocznie Świętem Niepodległości — z dniem 11 listopada. W tym celu Komitet zwrócił się do marszałka Polski i ministra Spraw Wojskowych, Józefa Piłsudskiego, z prośbą o wyrażenie zgody, aby uroczystość odsłonięcia pomnika mogła się odbyć 11 listopada 1932 r. Marszałek Piłsudski wyraził zgodę na prośbę Komitetu, ustanawiając w ten sposób nie tylko dla lotnictwa, lecz i dla całego kraju, akt doniosłego znaczenia, a mianowicie: pierwsze polskie Święto Lotnictwa miało się odbyć w tym samym dniu, co i corocznie obchodzone Święto Niepodległości. Dzięki tej decyzji , dzień 11-go listopada 1932 r. stał się na przyszłość pamiętny dla lotnictwa polskiego — wtedy to bowiem, po raz pierwszy, cała Polska mogła złożyć widomy hołd swym lotnikom, którzy dla Jej niepodległości i i zwycięstwa w wojnach złożyli ofiary, tak bardzo — niestety — liczne. Nic też dziwnego, że zamierzone uroczystości lotnicze nabrały specjalnej ważności i pierwsze polskie Święto Lotnicze przyjęło rozmiary godne celu, jakim było uczczenie idei lotnictwa oraz pamięci poległych bohaterów przestworzy.